Mishandelde en misbruikte kinderen: twee ontsnapte ex-leden van de OKC-sekte getuigen #okcproces

Voor de Brusselse correctionele rechtbank loopt momenteel het proces tegen Robert Spatz, de Belgische leider van de Ogyen Kunzang Chöling-sekte. Sinds 1972 lokte de zelfverklaarde goeroe honderden volgelingen naar zijn commune. Drie generaties later is de menselijke ravage enorm. Twee ex-leden getuigen over een systeem van indoctrinatie, manipulatie en mishandeling: ‘De rode draad in zijn leer was de vernietiging van ons ego.’

‘Leider Robert Spatz zag seks met hem als een uitwisseling van energie’

 

Robert Spatz (71), een Brusselaar die in Zuid-Spanje verblijft, moet zich verantwoorden voor meer dan 170 klachten, gaande van sociale fraude en valsheid in geschrifte tot marteling, opsluiting en seksueel misbruik van minderjarigen. Het gerechtelijk onderzoek, dat liefst achttien jaar heeft aangesleept, legt de verbijsterende egotrip van een meester-manipulator bloot.

Na een reis door India richtte Spatz, een televisiehersteller van opleiding, in 1972 de Brusselse afdeling van Ogyen Kunzang Chöling (OKC) op, letterlijk Domein van Klaar Licht. Volgens de statuten was het een studie- en belevingscentrum van nyingma, de oudste van de vijf Tibetaanse boeddhistische tradities. Centraal in de leer staan het streven naar innerlijke zuiverheid en de verwerping van het materialisme. Maar Spatz, die zich als Lama Kunzang liet aanspreken, nam het niet al te nauw met zijn eigen verlichte principes. OKC was meer een netwerk van commerciële ondernemingen in Brussel: het omvatte een centrum voor yoga en seminaries, biowinkel Le Paradox langs de Elsensesteenweg en vegetarisch restaurant La Tsampa in de Livornostraat. Zijn volgelingen werkten er dag en nacht, in ruil voor kost en inwoon. De inkomsten dienden voor de aankoop van plezierjachten, wagens en villa’s in Spanje, Portugal, Tahiti en aan de Côte d’Azur. De opvallendste aankoop was Château de Soleils, een bouwvallig kasteel in het Franse Castellane, in het departement Alpes-de-Haute-Provence. Daar begint ook het verhaal van Sophie Peten (38) en Ben Borges (35), die er het grootste deel van hun jeugd hebben doorgebracht.

Sophie Peten «Mijn ouders waren trouwe bezoekers van de seminaries in Brussel. Ze zagen in Spatz een charismatische verteller met een aparte visie op leven en maatschappij. Gaandeweg begon hij hen te bewerken. Hij bood mijn moeder een job in La Tsampa aan. Toen het wat minder ging in hun huwelijk, raadde hij mijn vader aan om enkele maanden te herbronnen in India. Kort na zijn vertrek verhuisden mijn moeder, mijn broertje en ik van ons huis in Tervuren naar een klein appartement in het OKC-centrum boven het restaurant. Mijn moeder werkte dag in, dag uit. Ze liet mijn opvoeding over aan andere volwassenen, maar dat waren niet de meest stabiele persoonlijkheden.

»In januari 1985 organiseerde Spatz een seminarie in het Château de Soleils. Dat was een openbaring. Van een appartement in het grijze Brussel vol hysterische volwassenen naar een klein paradijs in de bergen! Zowel Spatz als de al aanwezige kinderen drongen erop aan dat ik zou blijven. Natuurlijk zei ik ja. Enkele dagen later keerde mijn moeder terug naar Brussel, zonder mij.

»Het is absurd dat een kind van 7 jaar zulke keuzes mag maken. Ik weet nog dat ik achter haar auto aanrende, omdat ik plots besefte wat mijn beslissing inhield. Een jaar later kwam mijn 5-jarige broertje ook naar het château, in dezelfde omstandigheden.»

 

‘Robert Spatz beantwoordt aan het klassieke FBI-profiel van een sekteleider: een perverse narcist die zichzelf buitenaards vindt en alle mondiale problemen kan oplossen’

Kind kwijt

In de zomer van 1979 belandde de 16-jarige Portugese Catarina in Castellane. Het meisje was van huis weggelopen en raakte meteen gecharmeerd door de utopie van een boeddhistische commune. Ze leerde er een jonge Belg kennen en verhuisde naar Brussel om er in de OKC-gemeenschap te werken. Enkele maanden later was ze zwanger.

Ben Borges «Mijn geboorte zorgde voor spanningen in die kleine groep, daarom stuurde Spatz ons terug naar Frankrijk. Omdat ik angstig van aard was, kreeg mijn moeder de uitzonderlijke toestemming om bij mij te blijven. Dat werd niet echt geapprecieerd door de anderen, die hun kind wél hadden moeten afstaan. Uiteindelijk kon ze de groepsdruk niet langer aan, en in 1986 keerde ze terug naar Brussel.»

HUMO Jullie ouders mochten slechts één keer per jaar op bezoek komen. Waarom moesten jullie gescheiden leven?

Borges «Spatz vond dat ouders van nature gebrekkige wezens zijn. Hij geloofde dat ze hun kinderen op genetisch niveau vergiftigen. Er moest dus een fysieke en mentale afstand gecreëerd worden om ons te ontgiften. Hij vernederde hen in ons bijzijn en tegelijk hemelde hij ons op. Wij maakten deel uit van een elite, zei hij, we waren voorbestemd voor een uitzonderlijke toekomst. Ik voelde me als kind dan ook superieur tegenover die arme, gebrekkige mensen. Toen ik 8 jaar was, hield ik zelfs de moeder van iemand anders voor de mijne. Ik was gewoon vergeten hoe ze eruitzag.»

Peten «Ik heb me heel lang geschaamd voor mijn moeder. Ik wilde haar niet meer. Ze beantwoordde niet aan het ideaalbeeld dat ik van een volwassene had: iemand die zuiver en bovengemiddeld intelligent is. Ik vroeg me zelfs af of ik geen andere moeder kon krijgen.»

HUMO Was het leven in een Frans kasteel in de bergen zo idyllisch als het klinkt?

Peten «Het château was totaal ongeschikt om kinderen in te huisvesten. Er waren geen stoelen of tafels, we leefden eigenlijk op de grond. De eerste jaren was er ook geen verwarming of warm water. In de winter daalde de temperatuur er makkelijk tot min 17 graden. We hadden bovendien weinig kleren, en het was verboden om de handen in de zakken te steken of om handschoenen te dragen. In geen tijd hadden we blauwe, etterende wintervoeten.

»We leefden van gewassen uit de omgeving. In de winter moesten we het stellen met beschimmelde havermout of soep met een stukje brood. Of we kregen de overschotten van de winkels in Brussel, maar die waren vaak over datum.»

Ego moet dood

De kleinste kinderen kregen ter plaatse les van een gediplomeerde onderwijzeres, die ook lid van de commune was. Voor het voortgezet onderwijs deed de sekte een beroep op het Centre National d’Enseignement à Distance (CNED), een Frans systeem van afstandsonderwijs. ‘Maar dat was enkel vanwege de schoolplicht,’ zegt Borges. ‘Spatz beschouwde het klassieke onderwijs als onzinnig. Hij vond handenarbeid veel nuttiger, zoals brood bakken, hout hakken, schilderen en metselen. Er waren vier volwassen begeleiders, maar feitelijk stonden de kinderen in voor het onderhoud van dat kasteel.’

Peten «Tegelijk stonden we elke dag om vijf uur op om te bidden en honderden pagina’s heilige Tibetaanse teksten uit het hoofd te leren. Van ’s ochtends tot ’s avonds werden we gedrild, zeven dagen per week, jaar in, jaar uit. In zijn interne reglement, La Règle d’Or de Soleils, legde Spatz alle facetten van het dagelijkse leven vast, en alle leden moesten dat ondertekenen. De rode draad in het spatzisme was de vernietiging van het ego. Het lijden nam een belangrijke plaats in: het was een middel om het slechte karma te verbranden. Een goede daad die het eigenbelang diende, moest bestraft worden.»

‘Toen ik 8 was, hield ik iemand anders voor mijn moeder: ik was gewoon vergeten hoe ze eruitzag’

 

Borges «De begeleiders voedden ons op door middel van bestraffing. Wie hun autoriteit ter discussie stelde of een mening uitte, werd gestraft. Het was immers heel egoïstisch om een persoonlijkheid te ontwikkelen.»

Peten «Elke dag moesten we 108 keer languit op de buik vallen en weer opstaan voor Spatz. Of voor zijn foto, als hij afwezig was. Wie het te traag deed, kreeg ’s avonds geen eten. Maar vaak wísten we niet eens waarom we straf kregen.

»Die straffen konden allerlei vormen aannemen: we moesten een uur op onze blote voeten in de sneeuw staan, bijvoorbeeld. Of we kregen in de kamer van de begeleider een prop in de mond, waarna hij met een stok op onze blote billen sloeg. Of we werden opgesloten in een donkere kamer in het kasteel. Soms werd de hele groep gestraft: dan moesten we ons 108 keer in hetzelfde ritme op de grond gooien, en bij de minste fout moesten we alle vijftig opnieuw beginnen.»

Borges «Toen ik 10 jaar was, stuurden ze mij eens ’s nachts met een slaapzak een bos in, kilometers verderop. Er zaten wilde everzwijnen, dus klom ik in een boom en bracht ik de nacht door op een tak, hoog boven de grond.»

Peten «Of ze verplichtten een groepje jongens om zich maandenlang om vier uur ’s ochtends in een beek in het dal te wassen. Ook in de winter. Hard en zuiver worden, dat was het levensmotto.»

Uitspatzingen

Op het proces dat nu in Brussel loopt, wordt Robert Spatz ook beschuldigd van seksueel misbruik. Van de elf bevestigde gevallen tussen 1979 en 2015 waren er tien slachtoffers minderjarig. Een meisje dat op het moment van de feiten 11 jaar was, getuigde in de rechtbank hoe Spatz begon met het vertellen van onnozele geheimpjes om te testen of ze kon zwijgen. In een volgende fase verhuisde ze met haar moeder naar zijn privéappartement in het kasteel om voor hem te koken en te wassen. Spatz, een hypochonder die lijdt aan extreme smetvrees, nam hen in vertrouwen door over zijn vorige en zijn toekomstige levens te vertellen. Hij nam de volledige fysieke en mentale controle over, tot op het punt dat hij hen vroeg om seksuele handelingen uit te voeren onder het mom van religieuze rituelen.

‘Wie een mening uitte, werd gestraft. Het was heel egoïstisch om een persoonlijkheid te ontwikkelen’

 

Borges «Hij zag seks als een uitwisseling van energie. Door fysiek contact kon hij de energie van het meisje overnemen. Penetratie hoorde daar niet noodzakelijk bij. Zijn smetvrees was zo groot dat hij nooit veel verder ging. Hij gebruikte wel een dordje(kleine Tibetaanse scepter, red.), zweepjes of een instrument dat elektrische schokjes gaf. Dat sluit aan bij zijn sadomasochistische theorie over het lijden. Door van seksueel plezier lijden te maken, kwam er energie vrij. Die nam hij over van zijn slachtoffer.»

Peten «Eén van de medebeklaagden op het proces was bij enkele aanrandingen aanwezig en nam er zelfs aan deel. Getuigen verklaarden ook dat er een onbekende toekeek vanuit een verduisterde hoek in de kamer.»

HUMO Sophie, ook jij was uitverkoren, maar een verkoudheid heeft je gered?

Peten «Op een bepaald moment ging Spatz zich met mij bezighouden. Ik had in die periode veel angstaanvallen, en hij wilde er samen met mij aan werken. Tijdens een groepsuitstap in de Dordogne riep hij me naar zijn caravan. Net die dag had ik griep. Blijkbaar moet dat de hypochonder in hem afgeschrikt hebben, want dat was het einde van mijn speciale behandeling.»

‘Elk kind was getraind in karate. We oefenden zelfs in de regen of de sneeuw. Volgens Spatz moesten we ons kunnen beschermen tegen de buitenwereld’

 

HUMO Hoe ontdekten jullie als tieners je eigen seksualiteit in zo’n gesloten omgeving?

Peten «Het ging er ongelofelijk preuts aan toe. Meisjes mochten het haar niet los dragen, en een rok mocht niet hoger dan de kuit komen. We epileerden stiekem het haar op onze benen met de vlam van een kaars.»

Borges «Er was geen plaats voor liefde, wat eigenaardig is in een boeddhistische commune. We kregen nooit een kus of een aai, er was geen enkel liefdevol fysiek contact.»

Peten «We leerden over liefde in boeken. Op latere leeftijd mochten we op vakantie naar Brussel om onze ouders te bezoeken. Daar zagen we voor het eerst films of lazen we boeken die we in Frankrijk niet mochten lezen. ‘La bicyclette bleue’ (historische roman van Régine Deforges, waarin een meisje in bezet Frankrijk de liefde ontdekt, red.) heeft mij de ogen geopend. Ook in ‘Au bonheur des dames’ vanEmile Zola las ik als 14-jarige over gevoelens waarover ik nog nooit had gehoord.»

HUMO Eén van de karakteristieken van een sekte is de alomtegenwoordigheid van de spirituele leider. Was dat ook bij Robert Spatz het geval?

Borges «Absoluut. We geloofden dat hij omnipresent en alleswetend was. Dat was ook zo, want iedereen kwam hem de hele tijd alles vertellen. Hij was een uitstekend acteur en manipulator. Vanop zijn troon in de tempel keek hij letterlijk op ons neer. Hij beweerde dat hij onze gedachten kon lezen, en hij prentte ons in dat ons vreselijke dingen zouden overkomen als we aan zijn gezag durfden te twijfelen. Op die manier ontwikkelden we een ongelofelijke volgzaamheid. Ik was zelfs paranoïde: na elke slechte gedachte was ik bang dat ik ervoor gestraft zou worden.»

Peten «Zijn foto hing overal: in alle kamers, in de keuken, zelfs in de badkamers. We werden verplicht om bij het ontwaken meteen aan hem te denken. Hij perverteerde de boeddhistische rituelen door ze te linken aan zijn personencultus.»

HUMO Volgens het FBI-profiel is een sekteleider pervers narcistisch, beschouwt hij zichzelf als uitzonderlijk of afkomstig van een andere planeet, beschikt hij over de wijsheid om mondiale problemen op te lossen en eist hij totale loyauteit van zijn volgelingen.

Peten «Klopt helemaal. Wanneer je met hem ergens naartoe ging, mocht je nooit naast hem lopen. Je moest altijd schuin achter hem blijven, want je mocht geen schaduw op hem werpen of in zijn schaduw stappen. We mochten hem evenmin in de ogen kijken. Als we hem iets aanreikten, dan moesten we het boven ons hoofd houden, zodat we het niet met onze microben konden besmetten. En je mocht alleen tegen hem praten met een hand of een doek voor je mond.»

 

‘Het domein Château de Soleils in Frankrijk’ 

Tong en neus eraf

In 1993 werd een groep van 25 kinderen, onder wie Ben, Sophie en haar broer, van Château de Soleils overgeplaatst naar een klooster in Portugal. De kinderen werkten er elke dag in het restaurant, de tempel en het yogacentrum. Ze werden er tegelijk voorbereid op het einde van de wereld, dat volgens Spatz zeer nabij was. ‘Wij hadden geen televisie, radio of computer en wisten niets over het leven in de buitenwereld,’ zegt Peten. ‘Hij controleerde alle informatie die binnenkwam en vermengde allerlei nieuwsfeiten met zijn ziekelijke fantasieën. De mensheid zou ten onder gaan aan aids, of anders zouden ze elkaar wel uitmoorden.’

Borges «Spatz creëerde in Portugal een heel gewelddadige sfeer in de groep. De kinderen hebben er elkaar veel pijn gedaan, op alle mogelijke manieren. We werden er grootgebracht in een onrechtvaardige, seksistische, vrouwonvriendelijke machismocultuur.»

Peten «Hij leerde ons hoe we ons met een mes konden verdedigen en hoe we iemand de tong of de neus moesten afsnijden. Hij nam de meisjes apart en vertelde ons over een visioen dat hij had gehad, waarin we allemaal verkracht werden. Hij drong er voortdurend op aan dat we maagd moesten blijven, anders zouden we uit de commune verwijderd worden. Mentaal werden we tot het uiterste gedreven. Op den duur zaten we in een heel agressieve overlevingsmodus. Toen ik me jaren later in een vechtsportclub in Brussel inschreef, joeg ik er de mannen schrik aan. ‘Ben je gek?’ riepen ze. ‘Wil je iemand vermoorden? Het is geen oorlog, hè!’ Ik begreep er niets van.»

‘Het stond iedereen vrij om te vertrekken, maar waar moest je dan naartoe? Alsof je geboren bent op Mars en iemand zegt: ‘Daar is de aarde. Je mag daar gaan wonen »

Borges «Elk kind was getraind in karate. We oefenden zelfs in de regen of de sneeuw. Elke verjaardag werd gevierd met een moulinette, waarbij de jarige het in een gevecht diende op te nemen tegen de 24 anderen. Volgens Spatz moesten we ons beschermen tegen de buitenwereld. Hij zette elke nacht iemand op wacht met een luchtdrukpistool. Het klooster deed denken aan een militair trainingskamp: in plaats van allemaal samen te werken, werden we gemanipuleerd en tegen elkaar opgezet.»

Peten «Wanneer de spanningen te hoog opliepen, organiseerde hij een feest met sloten alcohol. Alle kinderen tussen 12 en 24 jaar kregen dan een grote beker met whisky of wodka erin, en telkens als Spatz ‘A la familia, a la nostra!’ riep, dronken we ad fundum. Dat ging zo de hele nacht door. ’s Ochtends legden de volwassenen de stomdronken kinderen in een tractor en brachten ze hen naar de slaapzaal.»

HUMO Is er nooit iemand in opstand gekomen?

Peten «Dat was ondenkbaar. Het stond iedereen vrij om te vertrekken, maar waar moest je dan naartoe? De afstand naar de gewone wereld was simpelweg te groot.»

Borges «Het is alsof je geboren bent op Mars en iemand zegt: ‘Daar is de planeet aarde. Je mag daar gaan wonen.’»

Ten prooi aan profiteurs

In 1997 barstte een eerste bom. Tijdens Operatie Soleil voerden 130 Belgische en 300 Franse agenten een hele reeks huiszoekingen uit in de diverse centra en kloosters van Ogyen Kunzang Chöling. Robert Spatz en enkele trawanten brachten zes maanden in de gevangenis door.

Peten «Dat was een enorme schok. Tegelijk waren we voorbereid, want Spatz had ons voorspeld dat de buitenwereld ons zou aanvallen.»

Borges «De politie dacht wapens en drugs bij ons aan te treffen, maar ze werd ontvangen met thee. Bij de ondervragingen kreeg ze tientallen soortgelijke antwoorden te horen: ‘We zijn gelukkig, OKC is een fijne plaats.’ In Frankrijk stelde een onderzoekscommissie later zelfs vast dat OKC een lovenswaardige beweging was. Maar ze had de conclusies van haar inspectie in Château de Soleils gebaseerd op de verhoren van geïndoctrineerde kinderen. Ik heb alle getuigenissen uit die periode gelezen: iedereen diste exact hetzelfde verhaaltje op!»

HUMO Wanneer begon het jullie te dagen dat er iets niet klopte aan OKC?

Peten «Na Operatie Soleil ging ik in Brussel werken. De organisatie was hard getroffen: het aantal volgelingen was flink gedaald, maar de ondernemingen moesten blijven draaien. Acht jaar lang werkte ik er 16 uur per dag voor 125 euro per maand. Tegelijk ontdekte ik het Brusselse nachtleven. De confrontatie tussen die twee werelden haalde me helemaal onderuit. Alle principes die mij van jongs af waren ingelepeld, bleken waardeloos. Ik had geen persoonlijkheid, ik wist niet hoe ik me in gezelschap of in het openbaar moest gedragen. Ik was naïef en me niet bewust van de gevaren in de normale wereld, kortom: een gemakkelijke prooi voor allerlei profiteurs.»

Borges «Ik heb een tijdje bij mijn grootmoeder in Lissabon gewoond. Ik heb voor OKC zelfs nog een vegetarisch restaurant geopend in de Algarve, maar uiteindelijk ben ik toch teruggekeerd naar Brussel. Daar wilde ik mijn moeder, die ik al acht jaar niet meer had gezien, beter leren kennen. Maar ik was vreselijk sociaal gehandicapt: ik kon met niemand meepraten over muziek, politiek of sport. Het openbaar vervoer nemen, een krant kopen of een bankrekening openen: dat kon ik allemaal niet. Dankzij het internet leerde ik de echte wereld kennen. Ik begon me erg te interesseren voor mensenrechten en sociaal activisme, en ik besefte dat ik pas verder kon met mijn leven als ik het OKC-hoofdstuk afsloot. Ik zocht een advocaat en nam contact op met ex-leden zoals Sophie om ons te organiseren tegen Spatz. De respons was enorm. Vanuit alle hoeken van de wereld toonden ex-volgelingen zich bereid om mee te werken. De Belgische staat concentreerde zich vooral op het financiële deel van het onderzoek. Wij voegden er een aanzienlijk zedendossier aan toe en brachten 21 burgerlijke partijen samen.»

HUMO Robert Spatz volgt het proces omwille van gezondheidsredenen vanuit Spanje. Enig idee hoe het met hem gaat?

Peten «Hij voelt zich nog altijd onaantastbaar. Eén van zijn dertig overgebleven volgelingen vertelde ons dat hij in goede gezondheid is en nog steeds seminaries geeft. De procureur wees tijdens zijn pleidooi op het risico dat Spatz vandaag in Spanje nog steeds kinderen misbruikt.»

Borges «Hij probeert het proces te manipuleren, zoals gewoonlijk. Hij laat zijn dure advocaten zelfs betalen door zijn slachtoffers, zijnde de OKC-gemeenschap. Ik kan alleen maar hopen dat rechtvaardigheid geschiedt. Robert Spatz moet gestopt worden.»

Geschreven door TVS

Source

Laisser un commentaire

Votre adresse e-mail ne sera pas publiée. Les champs obligatoires sont indiqués avec *

Table des matières

Je partage cet article !

OKCinfo